بهروز مبصری موسقی ایران

در گذر از 7 مهر؛ زادروزِ «بهروز مبصری»

یک عمر تحقیق در آرشیو موسیقی ایران

نگارش: محمدرضا ممتازواحد

پس از آغاز فرآیند ضبط صفحه در ایران به سال 85- 1284 ه.ش. ، پدیدارشناسیِ مفاهیم «آرشیو» و «آرشیوداری» در سالهای دهه سی خورشیدی بروز و ظهور یافت. حال در این میان با دو طیفِ آرشیودار مواجه هستیم؛ نخست هنردوستان و طبقه مخاطب خاص موسیقی، که نسبت به جمع آوری و آرشیو آثار هنرمندانِ برخاسته از پایگاه هنری و اصیل اقدام می کردند و گروه دیگر، توده مردم و طیف مخاطب عام که - بیشتر- نسبت به ضبط و نگهداری آثار هنرمندانِ برخاسته از پایگاه اجتماعی اهتمام داشتند. این روند در سال های دهه چهل خورشیدی بسط و اشاعه بیشتری یافت و در دهه پنجاه و بعد از آن، به تخصصی شدن نظام آرشیوداری منتهی گردید.

حال در میانِ گروه نخست و طبقه مخاطب خاص موسیقی، افراد خاص الخواصی هم بوده اند که چون «ساسان سپنتا» و یا «گلشن ابراهیمی»، با در اختیار داشتن یک آرشیو خوب، نسبت به بهره برداریِ علمی و پژوهشی از آرشیو خود نیز، همت و حمیت داشته اند. کتاب «تاریخ تحول ضبط موسیقی در ایران» دکتر سپنتا و برنامه های رادیویی مهندس گلشن ابراهیمی، از جمله ی این تلاش ها و کوشش های محققانه و مفحصانه بوده است. اما در این میان آرشیوهایی هم بوده اند که هیچ و یا لااقلِ بهره گیری و بهره برداری هم از آن صورت نگرفته است.

از جمله معدود آرشیودارانِ مطلع و پژوهشگر، «بهروز مبصری» است. مبصری از هنرجویان «محمدرضا لطفی» و «مهدی کمالیان» و نوازنده تار و سه تار است. وی از معدود آرشیودارانی است که نسبت به نگارش و مکتوب ساختن فرهنگ صوتیِ تحت اختیار خود اهتمام داشته است. این مهم از عمده دلایل آسب شناسی در خصوص عملکردِ کلکسیونرها و آرشیوداران است که با گنجینه های صوتی خود چه کرده اند؟! به گواهی آثار نوشتاری و پژوهشیِ مبصری، وی هر آنچه را که در آرشیو خود و حتی آرشیو دیگران شنیده، با نگاه محققانه و منتقدانه اش، ضمن اشراف به تاریخ و علم موسیقی که خود در آن صاحبنظر است، به بحث و تحلیل پرداخته و نتایج مطالعات و تحقیقات خود را به روی کاغذ آورده و تا حد بضاعت خویش، منابع مکتوب موسیقی و عرصه های «تحقیق نظری» و «تحقیق مقایسه ای» و اساساً «قلمرو تحقیق» را، بیش از پیش گسترش داده است و حقیقتاً امثالِ بهروز مبصری و آرشیودارانی چون او بسیار انگشت شمارند که نسبت به موسیقی، شناخت کافی و وافی داشته باشند. 

بهروز مبصری و معدودی چون او، دیسکوگرافی را معنا بخشیدند و بدون قیل و قال و بی هیاهو، سالهاست که به تحقیق و تفحص مشغولند. غایتِ تلاش و امید این پژوهشگرانِ مجموعه دار، انتظام و انسجام و تمرکزگرایی نظام آرشیوداری و یک دست شدن و یک مرکز شدنِ آرشیو موسیقی ایران است. بهروز مبصری سالهاست که در شهرستان ساوه سکنی گزیده و از سال 1372 به عنوان اولین کارشناس موسیقی استان مرکزی شناخته شد. وی در کارنامه هنری خود، سابقه عضویت در شورای مرکزی صدا و سیمای استان مرکزی و عضویت در هیأت مدیره کانون پژوهشگران خانه موسیقی را نیز داشته است. اولین گروه موسیقی بانوان در استان مرکزی را نیز، این مدرس ارجمند تأسیس کرده است.

این نوشتار به تاریخ 10 مهر 95 در روزنامه ایران به چاپ رسید.

https://telegram.me/momtazvahed